Liturgie in de frontlinie

‘Nog eens zei Jezus: ‘Vrede zij met jullie! Zoals de Vader Mij heeft uitgezonden, zo zend Ik jullie uit.’ Na deze woorden blies Hij over hen heen en zei: ‘Ontvang de heilige Geest. Als jullie iemands zonden vergeven, dan zijn ze vergeven; vergeven jullie ze niet, dan zijn ze niet vergeven.’’ (Johannes 20,21-23)

‘Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.‘ (Matteüs 5,9)

inleidend

De laatste tijd begin ik te zien dat ik een te romantisch godsbeeld heb. Mijn Heer die sterker is dan dood en sterven, is machtig. In Hem zijn we meer dan overwinnaars. Waarom dan nog zoveel lijden? Waarom is er enerzijds overwinning in daden die worden verricht in de kracht van de Geest? En anderzijds nog zoveel strijd? Eerder in 2021 was ik intensief bezig met dit thema en ik kwam er niet echt uit (Het Koninkrijk is nabij: de Opgestane komt ons lijden binnen). Inmiddels ben ik er verder in gekomen. Niet door af te doen aan Gods almacht. Wel door een herwaardering van het kwaad. In het kort: satan die rondgaat als een brullende leeuw op aarde (I Petrus 3) is een reële tegenmacht. Waar het lijden is beslist op Golgotha, gaat dat gevecht nog intensief verder in het gevecht van satan op aarde. Mensen blijven nog steeds de inzet van het gevecht tussen God en kwaad. Ja, er zijn tekenen van het koninkrijk van God dat binnenbreekt (Hebreeën 6,5). En er is blijvend gevecht, dat lijden impliceert. Lijden dat Jezus niet voorkomt (mag je ook zeggen ‘niet voorkomen kan’?, ik zoek naar goede taal), omdat satan de ruimte is gegeven op aarde. De Heer zal niet verliezen, maar het kwaad zal wat goed is wel (kunnen) beschadigen: het is een reëel gevecht. Een gevecht waarin de Heer met de lijdenden meelijdt als de Opgestane (Romeinen 8,17). In mijn omgang met God heb ik lange tijd gedacht dat God elk lijden kon weerstaan. Vanuit zijn almacht vulde ik dat zo in. Satan was verslagen. Zo ontstaat een godsbeeld waarin wel met de mond beleden kan worden dat er kwaad op aarde is (de praktijk), maar er is geen echte ruimte in dit godsbeeld voor kwaad. God is immers bij machte dit kwaad een halt toe te roepen en heeft dat gedaan op Golgotha. Waarom doet Hij dat dan zo vaak niet? Het bracht me uiteindelijk in een fors conflict met God. Zo denk ik inmiddels niet meer. God is in gevecht en de strijd, hoe ook beslist op Golgotha, is ongoing vandaag. Daarom is er Oekraïne, daarom is er ziekte en pijn.

frontlinie

‘Vrede’ en ‘vredestichter zijn’ heeft een vriendelijke sfeer om zich heen. Zou Jezus dat bedoelen als Hij na zijn opstanding onder zijn leerlingen is en ze met vrede begroet? Dat lijkt me niet. Vrede breng je waar vijandschap is, waar partijen tegenover elkaar staan. Jezus gaat meteen aan de frontlinie staan. Zijn leerlingen die de wereld in worden gestuurd krijgen zijn vrede aangeboden. In hen is strijd, voor hen is vrede en verzoening met God nodig. Bijvoorbeeld te veronderstellen in gevoelens van schaamte: ze hebben zijn woorden niet geloofd, ze hebben hun Heer in de steek gelaten en zijn niet de vrienden geweest die Hij voor hen was. Ga maar eens beginnen aan een weerzien dan. Dan valt er heel wat te helen. Jezus begint daarmee: vrede voor jullie. Zij moeten weten dat er in hun een strijd gaande is die door Jezus gezien wordt. Zij moeten weten dat er om hen gevochten wordt: in hun hart is de frontlinie aan te wijzen. Vrede dus voor jullie: er is niets tussen jullie en mij, het is weg, vergeven, verzoend. Het wordt heel zichtbaar als Thomas er een week later bij komt. Opnieuw klinkt het dan: ‘vrede voor jullie.’ Niet voor Thomas alleen, omdat de rest het een weekje eerder al had ontvangen. Voor jullie, iedereen moet het geregeld horen. De stem van schaamte en schuld wint het snel van de stem van de vrede.

En dan vervolgt Jezus de oproep om anderen te vergeven. Net als de Vader Jezus heeft uitgezonden, zo zendt Jezus zijn leerlingen uit. Om te doen wat Hij doet: werken aan een wereld waarin vergeving de toon van de ontmoetingen bepaalt. Net als Jezus de Geest ontving voor zijn werk, ontvangen de leerlingen van Jezus diezelfde Geest. Om vrede te brengen waar vijandschap is. Waar gevecht is. Dan is het nogal belangrijk dat de vredestichters weten wat goed en kwaad is, dat ze weten dat er veiligheid nodig is om iemand te laten komen tot belijdenis van schuld en schaamte, dat ze uit eigen ervaring weten wat het is om juist dan vergeving te ontvangen: het wordt je in Jezus’ Naam niet aangerekend.

Vredestichters werken daar waar zonde, schuld en schaamte is. Dat is risicovol werk. Daar loop je klappen op. Het eerste briefje van Petrus laat dat goed zien. Het is het briefje waarin christenen lezen dat ze geroepen priesters zijn (hst 2). Dat zijn mensen die namens God op aarde bezig zijn en namens mensen tot God gaan. Het zijn mensen die klappen oplopen en in die werkelijkheid naar elkaar leren omzien en elkaar verzorgen.

Waar ben ik dan te vinden als christen? Niet meer in een existentieel gevecht met God. Ik laat me inschakelen door God. In het gevecht dat ook Hij aan blijft gaan met het kwaad, zelf en door/met ons. Daarom ben ik allereerst in mijn binnenkamer te vinden, in gebed tot God. ‘Geef vrede in mijn hart, Heer. Laat me mijn missers zien en vergeef me. En weerhoudt me van lang blijven hangen in mijn schuldgevoel. Leer me te vieren dat ik vrijgesproken wordt. Spreek me vrij in Christus.’ En dan vervolgens in al die frontlinies die zich aandienen: in je vriendschappen, in de omgang met je partner en je kinderen. Benoem wat niet goed gaat, leer vragen om vergeving aan elkaar, spreek vergeving uit in Gods Naam. Vergeet de samenleving niet: hoe reageer je op de bumperklevers of op de maniakken die veel te hard over de kruising vliegen met hun auto’s? Wat doe je als er in de supermarkt onenigheid uitbreekt aan de kassa? En als er iets in de samenleving plaatsvindt dat niet door de beugel kan: wat doe je in je woonplaats als er onrecht is, in je land als de belastingdienst discrimineert? En verder weg, als vluchtelingen als slachtoffers van de politieke machten worden ondergebracht in mensonterende omstandigheden? De grote onvrede en woede om onrecht dat plaatsvindt, die iemand als Rikko Voorberg communiceert in zijn boekje De dominee leert vloeken, uit 2016, raakt hier frontaal aan. Iets moois wordt in Europa zichtbaar als Oekraïne wordt aangevallen: dit gaat te ver! Er is grote saamhorigheid om te helpen waar het kan, vrede te brengen waar het kan. In mijn omgeving zijn er een boel initiatieven om vluchtelingen te helpen om waar het kan ze vrede te schenken. En dat is op veel meer plekken in Nederland en Europa het geval!

Nog eens, vrede aanbieden en werken aan een sfeer van vergeving is niet zoet. Het is hard werken. Het is aanwijzen waar strijd is en sluimerende conflicten boven tafel halen. Het is de schuldvraag niet uit de weg gaan, zonder daarin overigens hoogmoedig te worden. En dan werken aan vrede en verzoening, zodat mensen elkaar de hand reiken met respect. En zo meewerken met God. Ik hoop zo dat het een olievlekwerking heeft naar andere brandhaarden in Europa: ze zijn er meer dan genoeg.

Vredestichters, zo ziet Jezus ons graag. Pasen maakt de wereld waarin wij leven tot ons leefterrein, een slagveld waarop God en satan de degens kruisen en waarop het draait om ons, mensen. Onze wereld is van betekenis, niet pas de nieuwe aarde en de nieuwe hemel. Dat betekent voor de liturgie dat we in de frontlinie moeten opereren. Te beginnen bij die in onszelf, in de gemeente en deze uitbreiden naar waar we maar relevant kunnen zijn. Het is vechten geblazen. En in dat gevecht meedoen met de Heer die voorop gaat en zegent met krachten van de Geest.

Lied: Priesters in de wereld